Het 12,5 jubileum van de Antonius Gemeenschap stond de afgelopen week deels in het teken van de dichter en scheepsarts Jan Jacob Slauerhoff. In een koude kerk gaf theatermaker Pieter Vermaat een warme voorstelling over het leven van de dichter van een onvervuld verlangen.
Arnon Grunberg schrijft over het korte leven van Slauerhoff dat lijden zoveel begeerlijker is dan geluk. Happy endings zijn nergens goed voor. Slauerhoffs verhalen getuigen daarvan. Slauerhoff was een rusteloze ziel, altijd onderweg en nergens thuis. In de tijd van Slauerhoff was reizen nog een luxe, voorbehouden aan de happy few en de Afrikaanse, Amerikaanse en Aziatische kusten werden nog nauwelijks bezocht door toeristen. Dus het schrijven over zijn reizen en de liefdesverhouding met de zee waren zeker avontuurlijk. Slauerhoff had een zwak fysiek gestel, was een womanizer en behoorlijk ontrouw. Hij beschikte over weinig financiële middelen. Kortom een hopeloze romanticus en als hij kon zingen, de Ramses Shaffy van zijn tijd.
Wat maakt hem zo fascinerend dat uitgerekend de Antonius Gemeenschap zijn pijlen op hem richt in plaats van op de integere, zichzelf wegcijferende heilige Antonius? Die had toch eigenlijk een theatervoorstelling verdient?
Zelf denk ik dat het rebelse, eigenzinnige karakter van Slauerhoff de basis is van deze adoratie. De mensen van de Antonius Gemeenschap identificeren zich toch wel een beetje met hem. Zijn stiekem ook wel jaloers op Slauerhoff. Zo onbegrensd, zo dichterlijk en toch onder de mensen. Antonius praatte met de vissen, Slauerhoff deed dat met de zee.
Er is een gedicht dat mij al vroeg in mijn leven zo inspireerde dat geen boek, film of muziekstuk hier aan kon tippen. Een gedicht van… J.J. Slauerhoff:
Hoe dieper in het leven, hoe meer gevaar
Hoe verder van de dood, des te nader aan de baar
´t schip het dichtste bij een bekende kust gebleven
Komt het eerst in nood, niet die van houden vaart
Altijd landuit, immer zeewaarts
Eindelijk voor eeuwig vlot, volgen zij een levenslot
Vaderlandsloos, vogelvrij
Oceanisch en onaardsch
Het gedicht leest als een ode aan de onafhankelijkheid. Vertrouw op je eigen kompas in het leven en dat is niet langs grillige, rotsachtige kusten of terug naar bekende havens, maar juist koersen naar open zee, naar het onbekende. Daar waar geen grenzen zijn. Misschien is dat wel de reden dat Slauerhoff door de Antonius Gemeenschap is gekozen. Ze hebben toch meer gemeen dan ik bij voorbaat dacht, de heilige Antonius en de profeet Jan Jacob.
